Vroeg beginnen met de jongste jeugd: tijd om het roer om te gooien

Het is een bekend tafereel bij veel amateurverenigingen: volle velden, veel teams en een wedstrijdprogramma dat strak in elkaar moet passen. Om alles kwijt te kunnen, wordt er vroeg begonnen. Heel vroeg. Aanvang 08.30 uur betekent dat sommige spelers, ouders en trainers al om 07.15 uur op pad zijn. Op papier lijkt dat een logische oplossing. In de praktijk is het dat allerminst.



Want laten we eerlijk zijn: wie heeft er écht baat bij dat de jongste jeugd de eerste wedstrijden van de dag speelt? De KNVB benadrukt keer op keer dat in de onderbouw het plezier voorop moet staan. En toch zijn het juist de 7- en 8-jarigen die op een grauwe, koude en vaak regenachtige zaterdagochtend als eerste het veld op gestuurd worden. Soms zelfs nog onder kunstlicht. Wie ooit een groepje jonge kinderen met slaperige ogen en een rillende warming-up heeft gezien, weet dat dit niet de manier is om voetbal leuk te maken.

Traditie of gemak?

In mijn eigen periode als jeugdtrainer verbaasde ik me er al over: waarom moeten de jongste kinderen altijd het spits afbijten? Het standaardantwoord was: “dat heeft met de indeling van de velden te maken.” En inderdaad, vroeger waren de veldafmetingen en het aantal beschikbare speelvelden een belangrijke factor. Maar met de komst van de nieuwe wedstrijdvormen en kleinere velden (zoals 6 tegen 6 en 8 tegen 8) zou er toch ruimte moeten zijn om dit vraagstuk opnieuw te bekijken. Toch gebeurt dat zelden. Veel verenigingen houden vast aan de oude indeling. De jongste jeugd begint vroeg, daarna schuiven de oudere teams door, en de senioren sluiten de dag af. Maar is dat nog wel van deze tijd?

Het plezier van kinderen versus de planning van volwassenen

We moeten niet vergeten waar het in de onderbouw om draait, en de KAENVEBE predikt: plezier, beleving en enthousiasme voor het spel. Als kinderen structureel om 07.00 uur hun bed uit moeten om een wedstrijd te spelen, dan knaagt dat aan hun motivatie. Natuurlijk, er zijn altijd fanatieke voetballertjes die nergens moeite mee hebben. Maar voor het merendeel is de lol er snel vanaf als het voelt alsof ze in het holst van de nacht het veld op moeten. Daar komt bij dat jonge kinderen fysiek en mentaal nog volop in ontwikkeling zijn. Hun concentratie en motoriek functioneren beter later op de dag, wanneer ze goed wakker zijn en energie hebben. Een 7-jarige die om 08.15 uur nog met een broodje in de hand in de auto zit, kan simpelweg niet hetzelfde laten zien als diezelfde speler om 11.00 uur.

Wat zegt de KNVB?

De KNVB is duidelijk in haar visie: in de onderbouw draait het niet om presteren of winnen, maar om spelplezier en ontwikkeling. Toch is er een groot contrast tussen die visie en de praktijk bij veel clubs. Want hoe plezierig is het om op een gure decemberochtend onder kunstlicht een wedstrijd te starten? De bond zou hier een steviger standpunt in mogen innemen. Bijvoorbeeld door richtlijnen op te stellen over starttijden voor de jongste jeugd, of door verenigingen meer te stimuleren tot creatieve oplossingen.

Kan het anders?

Jazeker. Het vraagt wel om lef en omdenken van verenigingen. Een paar suggesties:

1. Draai de volgorde om. Laat de oudste jeugd of zelfs de senioren de dag openen. Zij kunnen beter omgaan met vroege wedstrijden en zijn vaak mobieler.
   
   
2. Flexibel indelen. Wissel starttijden af. Het ene team speelt een keer vroeg, de andere week later. Zo wordt de belasting eerlijker verdeeld.
   
   
3. Gebruik kleinere velden slimmer. Met de nieuwe veldafmetingen is er vaak ruimte om meerdere wedstrijden tegelijk te spelen. Dat vraagt om creatief plannen, maar levert voor iedereen meer plezier op.
   
   
4. Kijk naar zaalvoetbal. In de wintermaanden kan een deel van de jongste jeugd prima de zaal in. Lekker warm, droog en geen kunstlicht nodig.
   
   

Plezier als basis

We moeten onszelf de vraag stellen: wat willen we uitstralen als vereniging? Gaan we voor gemak en traditie, of voor het plezier en welzijn van onze jongste leden? Want dat laatste is de kern van een gezonde voetbalcultuur. Als we kinderen op jonge leeftijd al opzadelen met vroege, onaantrekkelijke speeltijden, is de kans groot dat ze hun plezier verliezen en uiteindelijk afhaken. Een jeugdspeler die met een glimlach naar het veld gaat, komt de volgende week terug. Een kind dat met tegenzin opstaat om in het donker te spelen, zal steeds vaker afhaken. En dat is het laatste wat je als voetbalvereniging moet willen.

Tijd voor verandering

Het argument van “volle velden” is begrijpelijk, maar mag nooit de boventoon voeren. We hebben de verantwoordelijkheid om het voor alle leeftijden leuk te houden, en vooral voor de onderbouw. De jongste jeugd verdient wedstrijden die aansluiten bij hun beleving: later op de ochtend, met daglicht en in een sfeer die het plezier stimuleert. Daarom is het misschien eens hoog tijd dat verenigingen dit punt serieus onder de loep nemen. Niet omdat het makkelijk is, maar omdat het nodig is. Want voetbal moet een feest zijn ook om 08.30 uur. Of beter gezegd: voor de onderbouw juist niet om 08.30 uur.